تغییرات کارکردی مؤثّر بر جمعیّت پذیری، بخش شاندیز مشهد

در زمینه‎ی تغییر در مناسبات شهری و روستایی، به استفاده از تفاوت‎های شهری ـ روستایی، به‎عنوان راهبردی برای تقویت پایه‎های معیشت، گسترش فعّالیّت‎ها و نفوذ شهر در نواحی روستایی و ارتباط بین پایداری نواحی روستایی و شهری تأکید شده است. نواحی پیرامون کلان‎شهرهای ایران، کم‎وبیش به فرایندهای عمومی و غیرکشاورزی در راستای تحوّل اقتصادی مرتبط شده‎اند. بخش شاندیز به‎عنوان سرمایه‎ی پیرامونی کلان‎شهر مشهد، از سال 1375 بستر تغییرات کارکردی چشمگیری شده است که برآیند آن تحقّق ثبات جمعیّتی پس از چند دهه در آن بوده است. در این مقاله بر اساس طیف وسیعی از شاخص‎های معرّف شرایط اقتصادی، انسانی، اجتماعی ـ فرهنگی و محیطی بر تغییرات کارکردی مؤثّر بر جمعیّتی‎یابی تأکید شده است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و مقایسه‎ای بوده و در آن از آزمون‎های آماری همبستگی، کای اسکوئر و یومن ـ ویتنی استفاده شده است. داده‎های لازم براساس نمونه‎گیری تصادفی از سطح 14 سکونتگاه روستایی بخش با حجم 244 سرپرست خانوار جمع‎آوری شده است. نتایج پژوهش در منطقه‎ی مورد مطالعه، تحوّل بارزی در ساختار اقتصاد از کشاورزی به سوی خدمات را نشان می‎دهد. روستاهای جاذب جمعیّت از نظر رشد کلّی اشتغال، اشتغال گردشگری، کارکردهای خرده‎فروشی، صنایع چوب و مبلمان و نیز از نظر میزان سواد، مهارت و ساختار سنّی، برتری معناداری نسبت به روستاهای مهاجرفرست دارند. به بیان دیگر، شاخص‎های اقتصادی و انسانی در فرایند جذب جمعیّت مؤثّر بوده‎اند. اگرچه در طرح‎های آینده، علاوه‎بر این دو، ارتقای شاخص‎های ارزشمند محیطی و اجتماعی ضرورتی حیاتی دارد.